W
latach 60 – tych ubiegłego stulecia azbest był powszechnie
stosowany do wyrobu niepalnej papy. W pierwszych latach naszego
stulecia mieszaniny azbestu i cementu zaczęto wykorzystywać w
przemyśle materiałów budowlanych w postaci lekkich i
wytrzymałych płyt, znanych jako eternit.
Azbest
jest substancją rakotwórczą, ma postać włókien o stosunku
długości do średnicy włókna co najmniej 100:1, a jego odpady są
klasyfikowane jako niebezpieczne. Szkodliwość włókien azbestowych
zależy od średnicy i długości włókien. Większe włókna nie są
tak szkodliwe, gdyż w większości zatrzymują się w górnych
drogach oddechowych skąd są usuwane przez rzęski, włókna bardzo
drobne są usuwane przez system odpornościowy. Najbardziej
niebezpieczne są włókna cienkie (do 0,01 μm) – przenikają one
do dolnych dróg oddechowych, wbijają się w płuca, gdzie pozostają
i w wyniku wieloletniego drażnienia komórek wywołują nowotwory
(pylicę azbestową i międzybłoniaka opłucnej). Nowotwory
spowodowane kontaktem z azbestem rozwijają się zwykle po kilkunastu
latach od momentu narażenia, stąd tak ważne jest podnoszenie
świadomości pracowników i osób narażonych na działanie azbestu.
Źródłem
emisji mogą być nie tylko uszkodzone wyroby zawierające azbest,
np. ze względu na upływ czasu, warunki pogodowe, ale również
nieprawidłowe wykonywanie prac polegających na usuwaniu lub
zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest. Dlatego tak ważne
jest by prace te przeprowadzane były zgodnie z obowiązującymi
przepisami w tym zakresie.
Ze
względu na szkodliwość wyrobów azbestowych dla zdrowia ludzi, ich
produkcja zakazana została w Polsce ustawą z dnia 19 czerwca 1997
r. o
zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest
(tj. Dz. U. z 2020, poz. 1680) zgodnie z którą do 28 września 1998
r. zakończono produkcję płyt azbestowo-cementowych, zaś od 28
marca 1999 obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami go
zawierającymi. W krajach Unii Europejskiej zakaz wydobycia azbestu
oraz produkcji i przetwarzania wyrobów zawierających azbest
wprowadziła Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27
marca 2003 r., a całkowity zakaz stosowania azbestu wprowadzony
został 1 stycznia 2005 r.
W
2002 roku Rada Ministrów przyjęła krajowy „Program usuwania
azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na
terytorium Polski”. Program powstał w wyniku przyjęcia Rezolucji
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wycofywania azbestu
z gospodarki, a także realizacji ustawy o zakazie
stosowania wyrobów zawierających azbest. Celem Programu jest
wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych i środowiskowych
spowodowanych azbestem, poprzez sukcesywne usuwanie i
unieszkodliwianie wyrobów i odpadów zawierających azbest.
Przepisy prawa nakazują ich wykorzystywanie, przemieszczanie i
usuwanie przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności.
Obowiązek
usunięcia wyrobów zawierających azbest, w związku z ich
nadmiernym zużyciem lub uszkodzeniem, spoczywa na właścicielach,
użytkownikach wieczystych lub zarządcach nieruchomości lub innych
miejsc zawierających azbest, zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia
2004 r. w
sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania
wyrobów zawierających azbest
(Dz. U. z 2004 r. nr 71 poz. 649, ze zm.).
Dopuszczone
jest wykorzystywanie wyrobów zawierających azbest, w sposób
niestwarzający zagrożenia dla środowiska i dla zdrowia ludzi, w
terminie do dnia 31
grudnia 2032 r.,
zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13
grudnia 2010 r. w
sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających
azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub
urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby
zawierające azbest
(Dz. U. z 2011 r. nr 8 poz. 31).